آسیب شناسی دین

فعالیت و آسیب شناسی حوزه دین شامل موارد زیر می شود:

۱.معرفت دینی. (علم دینی)

شامل دین شناسی درابعاد عقاید اخلاق احکام فلسفه دین وارتباط دین باعلوم دیگر مباحثی که مربوط به متن دین می شود؛ روش های بررسی دردین ؛انواع اسلام شناسی ها وقرائت های دینی وتفسیرهای گوناگون . اسلام حق وباطل ؛ ناب وآمریکا متحجرانه و.....همه درمعرفت دینی واسلام شناسی اتفاق می افتد. کتاب وحدیث واحد لکن تفسیروبرداشتهای متفاوت حتی در روش واحد برداشتهای متفاوت. مثلا تبیین عاشورا جوانب مختلف وجامعی دارد. سیاسی ؛اجتماعی ؛معنوی ؛عرفانی ؛تاریخی ؛حماسه ؛ شهادت ؛روائی ؛جامعه شناسی؛ حقوقی ؛فقهی ؛ فلسفی ؛شور وعزا داری ؛و شعر وادبیات و.....هرکسی بخشی را پررنگ کرده  وازابعاد دیگرغافل است این همان است که می گوئیم اجتهاد جامع و عالم بزمانه میخواهد. نتیجه نهائی اینکه دین با کارکردهای متفاوت وقرائتهای متفاوت ارائه می گردد.

۲.علما ومبلغین و روحانیت. (صنف)

هم ازنظرخلقی و هم ازنظرعلمی وگفتاری وکرداری و بدعتی  یعنی کلیه تعاملات مروجین دین که مطابق استنادارهای دین نباشد وسبب ضربه زدن به دین وعلما وجامعه روحانیت شود. خلاصه هرچند که ناپسند دینی باشد وازمروجین دین دیده شود. دراینجا بنابراعتقادات مختلف دینی روحانیت رفتار وگفتارهای مختلفی ازآنها سرمی زند. ناظرین ومردم هم به اصل دین و هم به جامعه روحانیت بدبین می شوند. بعضی ازرفتارها وگفتارها وکتابهای علمای دینی ممکن است براساس علمشان باشد وبدان معتقد هم باشند وبعضی براساس بی مبالاتی نسبت به دستورات دین اینطورمی گویند ومی نویسند وعمل می کنند.

هرچند باید اقوال را نقد کرد ونه شخص وشخصیت را. حرف حق ازحلقوم هرکسی گفته شود خوب است البته باید مواظب بود حق وباطل بهم نیامیزد واختلاط والتقاط تولید نگردد.. یعنی خلاف کتاب وسنت عمل نکنیم لکن مردم متدین بحق ازعلما وروحانیت انتظاردارند به آنچه می گویند پایبند باشند.

اما دراینجا شما با انواع روحانیت وعلما روبرو می شوید مثل :  یکی روحانیت انقلابی ودر خط امام ورهبری وشهدا .  دوم روحانیتی که مخالف مسیر انقلاب وجمهوری اسلامی هستند وباگفتار وکردارشان هم نشان می دهند. سوم روحانیت متحجری که هنوز باورشان نشده وضعیت جدید دین وحوزه ومردم . چهارم روحانیتی که غیرمنطقی و غیرمنصفانه و بد از دین وانقلاب وامام ورهبری دفاع می کنند واشکالات راقبول نمی کنند. پنجم روحانیتی که مدیرشدند واز مردم و شعارهای انقلاب فاصله گرفتند. ششم روحانیتی که باهردیدگاهی دررفاه وتجمل وتکاثرمعیشت میکنند ومقدسات فقط درکلامشان است. جالب هست که قرآن هم ازعلما ستایش بسیار عظیمی کرده وهم خطاها وانحرافات آنها رابیان کرده است.

 

 

 

۳.دینداران . (مردم )

مردم متدین ودینداران . دراین بخش بیشترحوزه شخصی دین داری مورد نظراست وبیشترین توجه به فرد مومن است و اگرقضاوت اکثری هم کردیم باز نظرمان فرد فرد مردم می باشد ؛ مردمی که دین دارند لکن مطابق آن زندگی نمی کنند. قول وفعل واعتقاداتشان ضد همدیگراست. عمل به دین برایشان گزینشی است . البته بعضی هم اصلا حاضرنیستند دین رابپذیرند ونسبت به دین خنثی هستند و بعضی حتی دین رامانع توسعه وپیشرفت می دانند وبرعلیه آن فعالیت می کنند. توجه به مخاطبین وروحیه و تربیت فرهنگی اشخاص دراین عرصه بسیارمهم است.

روان شناسی دینی و غیره  با نگاه به فردازعلومی است که دراین زمینه فعالیت می کند و می تواند به آسیب شناسی برسند. بعد فردی دینداری ازهرنظر دراین بخش باید آسیب شناسی بشود. بعضی شاید درجامعه تظاهربه دینداری بکنند لکن درخانواده یا امورشخصی خود فرد متدینی نباشند. نتیجه فروع زیادی که افراد درزمینه دینداری پیدا می کنند. این شناخت علاوه برآسیب شناسی برای تبلیغ دین لازم وضروری است. تاریخ دینداری افراد درجوامع مختلف بسیارخواندنی است واینکه افراد چگونه مواجه بادین داشته اند.

۴.جامعه دینی.(جامعه)

 یعنی  تبدیل آموز های دین و اسلام وقرآن وسنت اهلبیت عصمت وطهارت علیهم السلام  به تدوین برنامه عینی وعملی درجامعه دینی (عینیت یافتن دین درجامعه).وضعیت استقرار دین درساختار و تاروپود جامعه واجتماع  و یا عدم آن  و یا تبدیل دین فقط درحد شعائر و نمادها و وضعیت سیاست وحکومت وحاکمان وقانون وتمام آسیبها ومشکلات جامعه دینی درابعاد بهداشت ؛ رفاه وآسایش؛ عدالت ؛ آزادی ؛ آموزش؛ و غیره ازمسائلی است که باید آسیب شناسی شود. دراین بخش باید علاوه برفقه جواهری که برای فرد نوشته شده است ؛ فقه جواهری برای جامعه هم نوشته شود که صدها جلد خواهد بود و بالاتر ومهمتر دیدگاه اسلام شناسی درباره جامعه دینی الهی اسلامی وبشری است ویا علوم انسانی دینی. چیزی که بشدت کمبود داریم وجای خالیش حس می شود. اگرمدعی هستیم که مجموعه دین مبین اسلام تمدن سازاست ودرتمام اعصاروزمانهاپاسخگواست باید این رابمنصه ظهوررساند وهرچه داریم روی میزبگذاریم.نشان دادن خوبیها ودستورات دین درعرصه عمل جمعی وظهورآن درتمام بنیانهای جامعه ازخواسته های همه انبیاء واولیاء ومعصومین است یعنی جامعه دینی به سطحی برسد که مرضی خداباشد ودرآن اکثریت به سعادت دنیا وآخرت برسند. طبیعی است که دعوت فرد به دین بادعوت جامعه به دین بسیارمتفاوت است.هدایت وارشادفردی به دین درتمام زمانها وبیشترمکانهادرطول تاریخ بشریت اتفاق افتاده وهمیشه افرادخداجو بدان لبیک گفته اند لکن دعوت جامعه به دین باموانع بسیاربزرگ ومشکلی روبروبوده است. درهدایت افراد مانع دوعنصرنفس اماره ووسوسه های شیطانی ازموانع اصلی است ولکن درهدایت جامعه علاوه برموانع فوق سلطه واستکباروبیگانه نیزبرآن افزوده می شود بخصوص جائی که امتی وجامعه ای بخواهد دین رادرمتن سیاست وحکومت وارد کند وبتعبیربهتردین عین سیاست وسیاست عین دیانت شود. بابرداشتهای مختلف که ازمتن دین اجتهاد می گردد گونه های مختلف سیاست ودیانت راخواهیم داشت وتشکیل جامعه دینی باچالشهای درون دینی وبرون دینی روبرومی شود. علاج آن کارآسانی نیست ونیاز به فرهنگ ومعرفت جمعی وکرسی های آزاد اندیشی و نوآوری ونظریه پردازی وسعه صدروحلم وتلاش وکوشش فراوان دارد.

۵.نهادهای دینی (حوزه علمیه)

 حوزه علمیه دردرجه اول وبعد نهادهائی (مثل دفترتبلیغات اسلامی ؛ سازمان تبلیغات اسلامی ؛ اوقاف وامورخیریه ؛ دانشگاههای دینی ؛ مراکزقرآنی ودینی ؛ و......؛)که متکفل اموردینی هستند باید آسیب شناسی درهمه ابعاد شوند. آیا حوزه دینی دردوران معاصربشکلی هست که پاسخگوی تمام قد فرد واجتماع وجامعه داخلی وخارجی ونهادهای علمی دیگرباشد. بتواند علما ودانشمندانی تربیت کند که جوابگوی انقلاب ونظام ومردم ومنطقه و بین الملل باشند. ملاک حوزه های علمیه دردوران معاصرچیست ؟ وماهیت آن کدام است؟ آیا حوزه علمیه بشناخت خود وکمبودها ونواقص ساختاری واداری ومدیریتی وغیره علم پیدا کرده است ودرصدد رفع آن برآمده است؟ آیا حوزه علمیه معاصربا قدیم فرق دارد ورسالتشان متفاوت است ؟ مباحث حوزه درهفت بخش کلان قابل بررسی است:

1-آموزشی 2-پژوهشی 3-اداری 4-مالی 5-مدیریتی(نیروی انسانی ؛ برنامه ریزی ؛ آینده نگری ؛ ازطراحی تا اجرا) 6-تبلیغات7-فرهنگی. که هرکدام صدها موضوع زیرمجموعه دارد و درکل سازمان ویا صنف راتشکیل می دهد. دراین بخش به کارکرد نهاد دینی اهمیت داده می شود وبحث علما وروحانیت مورد بحث نیست. حوزه انقلابی چیست ؟ ونقش حوزه علمیه درعینیت بخشیدن دستورات الهی درمتن ساختارجمهوری اسلامی ازمباحث مهم دراین بخش است.

تاریخ حوزه های علمیه درطول تاریخ درجهان اسلام وارتباطات درونی وبیرونی آن نیزازمباحثی است که نباید درباره آن غفلت کرد.